Virüs salgını, deprem, savaş gibi travmalar çocukları da etkiliyor. Çocuğunuz travmayı atlatabilmesi için yapabileceğiniz pek çok şey var. Deprem, savaş ya da silahlı saldırılar, virüs salgını... Sadece ülkemizde değil tüm dünyada yaşanan sorunlar, kaç yaşında olurlarsa olsunlar çocukları etkiliyor. Hiç beklemediğimiz anda gelen, yaşamımızı, fiziksel, duygusal ve ruhsal yönden çökerten durumlar için kullanılan "travma” terimi, söz konusu çocuklar olduğunda daha da önemli hale geliyor.
Çünkü çoğunlukla duygularını dile getiremeyecek çağda olduklarından çocuklar, yaşadıkları sıkıntıları çok farklı şekillerde ortaya dökebiliyor. Bir travma olayı ile karşılaştıklarında çocuklar önce "Bana ve aileme ne olacak?” sorusuna cevap bulmaya çalışıyor. Eğer duygularını ve düşüncelerini anlatacak bir yaşta ise bu soruyu sorabiliyor ancak erken çocukluk döneminde travma kendini alt ıslatma, tırnak yeme, iştahsızlık ya da konuşmada çeşitli bozukluklar olarak gösterebiliyor.
Anne babaların özellikle bu konuda dikkatli olması, çocuklarında gelişen ani davranış değişikliklerinin nedenlerini araştırması gerekiyor. Küçükken yaşanan travmalar çocukların duyularını etkiliyor. Uzmanlar; patlama sesleri, korkutucu görüntüler ve hareketlerin 0-6 yaş grubundaki çocuklarda kabuslara neden olduğunu belirtirken, travmaya yol açan durumun oyunlara da yansıdığını vurguluyor.
Yaşına Uygun Açıklamalar Yapın
Çocuklarımızın travma yaşamasını önlemeye çalıştığımız bir hayat düzeni kurmak en büyük çabamız. Ancak bunu her zaman sağlamamız mümkün olmuyor. Yine de uzmanlar öncelikle "Çocuklarınızı haber bültenlerinden uzak tutun” önerisinde bulunuyor. Özellikle soyut düşünme becerisinin henüz tam gelişmediği dönemde, hatta ilkokul çağlarında bile çocuklar duyduklarını anlamaya çalışırken farklı çıkarımlarda bulunarak daha büyük korkular geliştirebiliyor. Kimi zaman da çocukların yaşına uygun olmayan açıklamalar; örneğin deprem konusunda verilen çok ayrıntılı bilgiler, ürkütücü tablolar, travmaya yol açabiliyor. Burada da çocuklarımıza yapacağımız açıklamaların onların yaşına ve anlayış düzeyine uygun olması gereği ortaya çıkıyor.
Travmatik olayların ardından çocuğunuza destek olmak istiyorsanız, öncelikle yaşadığı durumu geçiştirmeyin. "Bunda hiç korkacak bir şey yok” demek yerine "Üzüldüğünü görüyorum, seni anlıyorum” diye yaklaşmak çocuğunuzun kendini anlaşılmış hissetmesini sağlar. Bu arada özellikle küçük çocuklar için sarılmak rahatlamalarına yardımcı olmanın önemli bir aracı. Bir yandan da onu nasıl koruyacağınızı, yaşanan ya da yaşanmasından korkulan durum hakkında neler yapabileceğinizi sakin bir ses tonuyla anlatabilirsiniz. Siz konuşurken o da sorular sorabilir. Sakın sorularını geçiştirmeyin. Yaşına uygun açıklamalar yapın. Eğer sorusunun cevabını bilmiyorsanız "Bunu bilmiyorum ama öğrenip sana da anlatırım” demeniz ona iyi gelir.
Birlikte oyun oynayın
Çocukların korkularını dile getirmelerinin en işlevsel yolları arasında resim ve oyun alır. Onunla resim yapabilir, yaptıklarını anlatmasını isteyebilirsiniz. Böylece çocuğunuz duygularını anlatmayı öğrenir. Özellikle küçük yaş grubundaki çocuklara oyun aracılığı ile konunun anlatılması için ortam oluşturmak önemli. Çünkü oyun yoluyla çocukların travmatik anlarla başa çıkması hedefleniyor. Bunu sağlamak için çocuğunuzla birlikte oyun oynarken kendinize özel alanlar yaratabilirsiniz.
Örneğin bir oyun matının üzerine oturarak hayaller kurabilirsiniz. Günümüzde çocukların kişiliklerine ve yaşlarına uygun oyunları kurgulayabilecekleri birbirinden farklı oyun matlarına kolayca ulaşmak mümkün. Kiminin üzerinde şehir hayatı resmediliyor kiminin üzerinde de Afrika ormanları... Çocuğunuz rahatlıkla oturup kendi hikayesiyle zenginleştireceği bu oyun matlarındaki görseller, duygularını ifade etmede aracı olabilir. Kendini güvende hissetmesine destek verecek bu tür materyaller ile oyun gibi ruhsal dünyasına girmenizi sağlayacak süreçler, travmanın kolay atlatılmasına yardımcı olabilir.
Ne zaman yardım almalı?
Çocukların olumsuz davranışları yerine olumlulara odaklanmak her zaman önemli. Yine de travma gibi kritik zamanlarda onların iyi yaptıkları şeylere odaklanarak süreci kolay atlatmalarına yardımcı olabilirsiniz. Ancak kimi durumlarda anne baba ellerinden geleni yapsalar da çocukların korkuları geçmez, hatta büyür. Eğer çocuğunuz sürekli tedirginlik, korku ve kaygı içindeyse, konuşmakta zorlanıyorsa, geceleri uyuyamıyorsa ya da uykusunda ağlama nöbetleri geçiriyorsa, yanınızdan hiç ayrılmak istemiyorsa, karşılaştığı sorunlara normalden daha farklı ve fazla tepki veriyorsa gecikmeden bir uzmana başvurmanızda yarar olabilir.